Internista

Kto powinien szczególnie wykonywać badania kontrolne? Czy osoby w podeszłym wieku, czy przede wszystkim te obciążone rodzinnym ryzykiem zapadalności na konkretne choroby czy te pracujące w trudnych warunkach czy może po prostu obligatoryjnie wszyscy niezależnie od wieku i kondycji?

Podstawowe badania kontrolne czyli badania krwi tzw. morfologia, OB, cukier powinny wykonywać osoby zarówno w młodym wieku czyli kończące 20 lat, jak i starsze. Jeżeli badania profilaktyczne u młodych osób wychodzą dobrze to później można takie badania wykonywać z częstotliwością raz na pięć lat. Natomiast u osób po czterdziestce dochodzi trochę więcej badań kontrolnych. U mężczyzn po raz pierwszy po czterdziestce powinno być zrobione badanie PSA, aby sprawdzić czy ewentualnie nie ma przerostu gruczołu krokowego. U kobiet ważne jest badanie piersi oraz cytologia. Warto, aby lekarz rodzinny o tym przypominał.
Ponieważ cukrzyca zaczyna być chorobą społeczną cywilizacyjną to z reguły pacjenci zgłaszają się sami z cukrzycowymi objawami, chociaż często cukrzyca wykrywana jest przypadkowo. Natomiast u osób obciążonych tą chorobą rodzinnie, zwłaszcza gdy rodzice czy dziadkowie mieli cukrzycę w wieku młodszym, lekarz rodzinny zleca wykonanie badań kontrolnych dużo wcześniej. Pierwsze badania podstawowe typu morfologia, OB, cukier, czy cholesterol. Tu warto dodać, że cukrzyca ciężarnych jest jednym z czynników rozwinięcia się cukrzycy po ciąży. Dlaczego kobiety, które będąc w stanie błogosławionym, po obciążeniu glukozą miały za wysoki poziom cukru, powinny po rozwiązaniu zgłosić się do swojego lekarza rodzinnego i zasygnalizować, że występował taki problem.  Po okresie karmienia należy kontrolować poziom cukru aby nie rozwinęła się typowa cukrzyca.

Jakie badania może zlecić lekarz rodzinny, a po jakie trzeba udać się do specjalisty?

Jeśli chodzi o badania krwi, to lekarz rodzinny może zlecić szerokie spektrum badań: morfologia z rozmazem, odczyn opadania krwinek czerwonych (OB), cały jonogram: wapń, żelazo, cukier, hemoglobina, mocznik, kreatynina, białko, proteinogram, albumina, kwas moczowy. Lipidogram czyli cholesterol z rozbiciem na frakcje, bilirubina, próby wątrobowe czyli tzw. ALAT, AspAT, GGTP, fosfotaza alkaliczna. Teraz ukazała się w rozporządzeniu również kwaśna. Dalej: amylaza w kierunku schorzeń wątroby, czynnik reumatoidalny, TSH, FT3 i FT4 czyli hormony tarczycy. VDRL  i antygen HBS.
Badanie moczu: mocz badanie ogólne, posiew,  do tego badania kału np. badanie ogólne kału w kierunku pasożytów i na krew utajoną.

Możemy wykonać też badania obrazowe takich jak badanie jamy brzusznej. Od nowego roku doszła możliwość zlecania przez lekarza rodzinnego USG tarczycy i USG węzłów chłonnych. Oprócz  tego rentgen klatki piersiowej oraz rentgeny układu kostnego czyli kręgosłup, kończyny, miednica, czaszka, zatoki i rentgenowskie zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej. Doszła spirometria i badania endoskopowe czyli gastroskopia i kolonoskopia.
Nie wykonujemy wszystkich badań od razu. Pierwszym etapem jest wywiad podmiotowy. Pyta się pacjenta o obciążenia rodzinne, czy coś pacjenta niepokoi, czy coś konkretnie mu dolega. Z reguły na początku zlecane jest kilka badań podstawowych. Dopiero jeśli coś wyjdzie nie tak, to drążymy temat i szukamy przyczyn problemu dalej.

O jakie najczęściej badania pytają pacjenci?

Najczęściej pacjenci pytają o morfologię w kierunku sprawdzenia czy nie ma jakiejś niedokrwistości. Proszą też o kontrolę poziomu cukru. Często pacjenci chcą sprawdzić cholesterol. Wśród kobiet jest zauważalna coraz większa świadomość potrzeby badania poziomu hormonów tarczycy TSH, FT3, FT4. Coraz częstszym badaniem są też próby wątrobowe czyli ALAT, AspAT.

Czy u Polaków wzrasta tendencja świadomości zdrowotnej?

Na tle ostatnich kilku lat myślę, że tak, ale nie jest to jakiś drastyczny skok. Jest duża grupa pacjentów, która przychodzi do lekarza rodzinnego kiedy proces chorobowy jest bardzo zaawansowany. Zwłaszcza mężczyźni nie przepadają za badaniami profilaktycznymi. Są oni często oporni i ciężko ?zaciągnąć? ich do lekarza na wykonanie kilku podstawowych badań. Z założenia pewne rzeczy powinny być wyłapywane w czasie badań profilaktycznych u lekarza medycyny pracy. Wówczas można by sceptycznych pacjentów zachęcić, aby jednak się dokładniej przebadali we wskazanym kierunku, gdy coś wzbudziło niepokój specjalisty medycyny pracy.

Z dr Robertem Zimnym, specjalistą medycyny rodzinnej z Multi-Medica, rozmawia Agnieszka Paprocka-Waszkiewicz